Claviceps generoaren mikotoxinetarako esposizioaren ebaluazioa

EFSAk Claviceps generoko zenbait onddok gizakien eta animalien elikaduraren bidez sorrarazten dituzten mikotoxinetarako esposizio akutua eta kronikoa aztertu ditu. Onddo horiei zekale-aino deitzen zaie, nahiz eta beste zereal batzuei ere eragiten dien, hala nola gariari, garagarrari, oloari eta artatxikiari.

Azterlan hori egiteko, EFSAk elikagaien 4.528 lagin, pentsuen 654 lagin eta zereal-aleen 1.235 lagin erabili ditu.  Horietako gehienetan, onddo horiek sortzen dituzten 12 alkaloide nagusiak aztertu dira: ergometrina, ergosina, ergokornina, ergotamina, ergokristina, ergocriptina eta horien isomeroetako batzuk.

Elikagaien laginen % 76k ez zuen aztertutako alkaloideetako bat ere. Maila altuenak zekalean eta haren deribatuetan aurkitu ziren; nagusiki, nekazaritzako produktu gordinetan edo gutxi prozesatutakoetan. Prozesatutako elikagaien artean, mailarik altuenak gari- eta zekale-ogietan eta zekale-zerealetan antzeman ziren. Gehien detektatutako konposatuak honako hauek izan ziren: ergotamina (% 18), ergokristina (% 15), ergosina (% 12) eta ergometrina (% 11).

Oro har, haurrentzat zenbatetsitako esposizio kronikoa helduentzat zenbatetsitakoa baino 2 edo 3 aldiz handiagoa izan zen. Esposizio kroniko altuena 1 eta 2 urte arteko haurretan zenbatetsi zen, eta jarraian gainerako haurretan; horien gehieneko zenbatespenak egun eta gorputzeko kg bakoitzeko 0,47 µg eta 0,46 µg-koak izan ziren, hurrenez hurren.

Haurrentzako batez besteko esposizio akutua egun eta gorputzeko kilo bakoitzeko 0,02 eta 0,32 μg artekoa izan zen; alegia, EFSAk 2012an zenbatetsitako balioen antzekoa.

Pentsu-laginen erdian baino gehiagotan ez zen aztertutako alkaloideetako bat ere antzeman; eta aurkitutakoak laginen % 28tan bakarrik zenbatu ziren. Gehien detektatuko alkaloideak izan ziren ergotamina eta ergosina (% 38), eta ergometrina (% 22).

Pentsu konposatuen mailei buruzko datu gutxi genituen erabilgarri; hori dela eta, zereal-aleetako eta bazketako mailak erabili ziren animalien esposizioa kalkulatzeko. Animalien esposizio dietetikoaren zenbatespenak aldakorrak dira, animalia-espeziearen eta produkzio-kategoriaren arabera. Kontzentrazio ertaineko egoera batean, zenbatetsitako esposizioa egun eta gorputzeko kilo bakoitzeko 0,31 eta 0,46 μg artekoa izan zen behietan, eta 6,82 eta 8,07 μg artekoa txerrietan.

Animalien dietan zekalea sartu zenean, espezieen esposizioak gora egin zuen, egun eta gorputzeko kilo bakoitzeko 25,71-26,47 μg-ra arte, kontzentrazio ertaineko egoeran..

Claviceps generoko onddoek sortutako alkaloideen toxikotasuna jakina da; izan ere, 2012an hala zehaztu zuen EFSAren Elikakateko Kutsatzaileen Panelak (CONTAM). Panel horren kalkuluen arabera, % 10eko arrisku gehigarria dakarren erreferentziako dosia (BMDL10) egun eta gorputzeko kilo bakoitzeko 0,33 mg da; irizpenean kontuan hartutako alkaloide guztiak batera kontuan hartuta, berriz, erreferentziako dosi akutua gorputzeko kg bakoitzeko 1 μg da, eta eguneko dosi onargarria gorputzeko kg bakoitzeko 0,6 μg.